GS.TS. NGND. Lê Gia Vinh: Chủ tịch Hội, tổng hợp và biên soạn lược sử
1. QUÁ TRÌNH THÀNH LẬP HỘI
Ngày 27/10/1967, tại Hà Nội, Hội Hình thái học Việt Nam, hội thành viên thứ 15 của Tổng Hội Y học Việt Nam đã được thành lập do Giáo sư Đỗ Xuân Hợp, Hiệu trưởng Trường Đại học Quân Y, làm chủ tịch đầu tiên của Hội. Từ đó đến nay, trải qua hơn 50 năm và 18 kỳ Đại hội, Hội Hình thái học Việt Nam vẫn hoạt động đều đặn, thường xuyên, đang trên đà phát triển mạnh mẽ, đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển của Tổng hội Y học Việt Nam và của nền y học nước nhà.
2. CÁC KỲ ĐẠI HỘI ĐÃ QUA
- Đại hội lần thứ I (Nhiệm kỳ 1967-1970)
+ Ngày và nơi họp: Ngày 27/10/1967 tại Viện Giải phẫu, 48 Tăng Bạt Hổ, Hà Nội
+ Số đại biểu tham dự: 35 người
+ Ban chấp hành đầu tiên của Hội gồm 13 ủy viên. Ban thường vụ gồm 7 ủy viên. GS. Đỗ Xuân Hợp: Chủ tịch Hội; BS. Trương Cam Cống và PTS. Nguyễn Đình Khoa: Phó chủ tịch Hội; BS. Lê Quang Cát: Tổng thư ký Hội.
+ Ngày 03/02/1968, buổi sinh hoạt khoa học đầu tiên của Hội đã được tổ chức tại Viện Giải phẫu, Hà Nội. Có 8 báo cáo khoa học về các lĩnh vực nghiên cứu giải phẫu và giải phẫu ứng dụng lâm sàng, mô học, cổ nhân-khảo cổ học…
-
Đại hội lần thứ II (Nhiệm kỳ 1971-1974)
+ Ngày và nơi họp: Ngày 17-18/4/1970 tại Viện Giải phẫu Hà Nội
+ Số đại biểu tham dự: 46 người
+ Ban chấp hành nhiệm kỳ 1971-1974 của Hội gồm 13 ủy viên. Ban thường vụ gồm 5 ủy viên. GS. Đỗ Xuân Hợp: Chủ tịch Hội; BS. Trương Cam Cống và PTS. Nguyễn Đình Khoa: Phó chủ tịch Hội; BS. Lê Quang Cát: Tổng thư ký Hội.
+ Báo cáo khoa học tại Đại hội: Có 7 báo cáo khoa học về các lĩnh vực thống kê y học, giải phẫu, kỹ thuật nghiên cứu hình thái học, mô học, phôi thai học, nhân trắc ecgonomi…
GS. Đỗ Xuân Hợp (1906-1985)
- Đại hội lần thứ III (Nhiệm kỳ 1974-1977)
+ Ngày và nơi họp: Ngày 16/11/1974 tại Viện Giải phẫu Hà Nội
+ Số đại biểu tham dự: 95 người
+ Ban chấp hành nhiệm kỳ 1974-1977 của Hội gồm 15 ủy viên. Ban thường vụ gồm 7 ủy viên. GS. Đỗ Xuân Hợp: Chủ tịch Hội; PTS. Nguyễn Đình Khoa: Phó chủ tịch Hội; BS. Lê Quang Cát: Tổng thư ký Hội.
+ Báo cáo khoa học tại Đại hội: Có 18 báo cáo khoa học về các lĩnh vực giải phẫu ứng dụng ngoại khoa, nhân trắc, ecgonomi, kỹ thuật nghiên cứu hình thái học, mô học, nhân chủng, cổ nhân và khảo cổ học…
- Đại hội lần thứ IV (Nhiệm kỳ 1978-1984)
+ Ngày và nơi họp: Ngày 29/10/1977 tại Viện Giải phẫu Hà Nội
+ Số đại biểu tham dự: 68 người
+ Ban chấp hành nhiệm kỳ 1978-1984 của Hội gồm 17 ủy viên. Ban thường vụ gồm 7 ủy viên. GS. Đỗ Xuân Hợp: Chủ tịch Hội; PGS. Lê Quang Cát: Phó chủ tịch Hội; kiêm Tổng thư ký Hội’ PGS.TS. Nguyễn Đình Khoa và PGS. Phạm Phan Địch: Phó chủ tịch Hội.
+ Báo cáo khoa học tại Đại hội: Có 8 báo cáo khoa học về các lĩnh vực Giải phẫu lâm sàng, nhân trắc, ecgonomi, mô học, nhân chủng, dân tộc học..
- Đại hội lần thứ V (Nhiệm kỳ 1985-1990)
+ Ngày và nơi họp: Ngày 23/11/1984 tại Tại Trường ĐH Y Hà Nội, số 1 Tôn Thất Tùng, Hà Nội
+ Số đại biểu tham dự: 71 người
+ Ban chấp hành nhiệm kỳ 1985-1990 của Hội gồm 19 ủy viên. Ban thường vụ gồm 9 ủy viên. GS. Đỗ Xuân Hợp: Chủ tịch Hội; GS.TS. Nguyễn Đình Khoa, PGS.TS. Phạm Phan Địch, PGS. Nguyễn Quang Quyền: Phó chủ tịch Hội, PGS. Ngô Gia Thạch: Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội
(Tháng 12/1985, GS. Đỗ Xuân Hợp qua đời, PGS. Phạm Phan Địch và sau đó, PGS. Phạm Gia Văn được cử làm Quyền Chủ tịch Hội)
+ Báo cáo khoa học tại Đại hội: Có 9 báo cáo khoa học về các lĩnh vực nghiên cứu giải phẫu, nhân trắc ecgonomi, mô học, tế bào học, di truyền y học, cổ nhân học…
- Đại hội lần thứ VI (Nhiệm kỳ 1991-1994)
+ Ngày và nơi họp: Ngày 22/12/1990 tại Tại Viện Giải phẫu 48 Tăng Bạt Hổ, Hà Nội
+ Số đại biểu tham dự: 89 người
+ Ban chấp hành nhiệm kỳ 1991-1994 của Hội gồm 15 ủy viên. Ban thường vụ gồm 7 ủy viên. PGS. Nguyễn Quang Quyền: Chủ tịch Hội; PGS. Phạm Gia Văn: Phó chủ tịch Hội, PTS. Lê Gia Vinh: Tổng thư ký Hội
+ Báo cáo khoa học tại Đại hội: Có 8 báo cáo khoa học về các lĩnh vực nghiên cứu giải phẫu, nhân trắc, mô học, giảng dạy giải phẫu, thực nghiệm ghép, thống kê y học…
PGS.BS. Nguyễn Quang Quyền (1934-1997)
- Đại hội lần thứ VII (Nhiệm kỳ 1995-1997)
+ Ngày và nơi họp: Ngày 11/12/1993 tại Tại Trường Cao đẳng Sư phạm Thể dục Trung ương 1 (Mai Lĩnh, Hoài Đức, Hà Nội)
+ Số đại biểu tham dự: 95 người
+ Ban chấp hành nhiệm kỳ 1995-1997 của Hội gồm 25 ủy viên. Ban thường vụ gồm 10 ủy viên. PGS. Nguyễn Quang Quyền: Chủ tịch Hội; PGS. Hoàng Văn Cúc, PGS.PTS. Phạm Khắc Học, PTS. Hoàng Tử Hùng: Phó chủ tịch Hội, PTS. Lê Gia Vinh: Tổng thư ký Hội
+ Báo cáo khoa học tại Đại hội: Có 8 báo cáo khoa học về các lĩnh vực kỹ thuật nghiên cứu giải phẫu, mô phôi học, di truyền y học, thống nhất danh từ giải phẫu và các biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy các môn hình thái học…
- Đại hội lần thứ VIII (Nhiệm kỳ 1997-2000)
+ Ngày và nơi họp: Ngày 10/1/1997 tại Tại Trường ĐH Y Huế
+ Số đại biểu tham dự: 98 người
+ Ban chấp hành nhiệm kỳ 1997-2000 của Hội gồm 25 ủy viên. Ban thường vụ gồm 11 ủy viên. PGS. Nguyễn Quang Quyền: Chủ tịch Hội; PGS. Hoàng Văn Cúc, PGS.PTS. Phạm Khắc Học, PGS.PTS. Trương Đình Kiệt, PTS. Hoàng Tử Hùng: Phó chủ tịch Hội, PTS. Lê Gia Vinh: Tổng thư ký Hội
(Tháng 11/1997, PGS. Nguyễn Quang Quyền qua đời, PGS. PTS. Trương Đình Kiệt được cử làm Quyền Chủ tịch Hội)
+ Báo cáo khoa học tại Đại hội: Có 6 báo cáo khoa học về các vấn đề nghiên cứu hình thái nhân chủng-khảo cổ, mô phôi học, giải phẫu thần kinh, giải phẫu ứng dụng ngoại khoa, phẫu thuật tạo hình và chấn thương-chỉnh hình…
- Đại hội lần thứ VIII (Nhiệm kỳ 2001-2008)
+ Ngày và nơi họp: Ngày 19/12/2000 tại Tại Trường ĐH Y Dược TP Hồ Chí Minh
+ Số đại biểu tham dự: 112 người
+ Ban chấp hành nhiệm kỳ 2001-2008 của Hội gồm 50 ủy viên. Ban thường vụ gồm 17 ủy viên. GS. TS. Trương Đình Kiệt: Chủ tịch Hội; PGS.TS. Hoàng Tử Hùng: Phó chủ tịch thường trực, PGS.TS. Vũ Đức Mối, PGS.TS. Nguyễn Hữu Chỉnh, PGS.TS. Hoàng Văn Tùng: Phó chủ tịch Hội, PGS.TS. Lê Gia Vinh: Tổng thư ký Hội
+ Báo cáo khoa học tại Đại hội: Có 8 báo cáo khoa học về các lĩnh vực nghiên cứu về hình thái răng, nhân chủng-khảo cổ, mô phôi học, giải phẫu thần kinh, giải phẫu các vạt mô ứng dụng trong phẫu thuật tạo hình…
GS.TS. Trương Đình Kiệt
- Đại hội lần thứ IX (Nhiệm kỳ 2009-2014)
+ Ngày và nơi họp: Ngày 21/2/2009 tại Tại Học Viện Quân Y, Hà Đông, Hà Nội
+ Số đại biểu tham dự: 125 người
+ Ban chấp hành nhiệm kỳ 2009-2014 của Hội gồm 33 ủy viên. Ban thường vụ gồm 9 ủy viên. GS. TS. Lê Gia Vinh: Chủ tịch Hội; PGS.TS. Ngô Giang Liên; BSCKII. Phan Bảo Khánh; PGS.TS. Lê Đình Vấn: Phó chủ tịch, TS. Phạm Đăng Diệu: Tổng thư ký Hội
+ Báo cáo khoa học tại Đại hội: Có 9 báo cáo khoa học về các lĩnh vực nghiên cứu về hình thái răng, nhân chủng-khảo cổ, mô phôi học, giải phẫu thần kinh, giải phẫu các vạt mô ứng dụng trong phẫu thuật tạo hình…
GS.TS. Lê Gia Vinh
- Đại hội lần thứ XI (Nhiệm kỳ 2014-2018)
+ Ngày và nơi họp: Ngày 29/11/2014 tại Tại Trường ĐH Y Dược Cần Thơ
+ Số đại biểu tham dự: 155 người
+ Ban chấp hành nhiệm kỳ 2014-2018 của Hội gồm 37 ủy viên. Ban thường vụ gồm 15 ủy viên, ban kiểm tra gồm 5 ủy viên và Ban cố vấn gồm 7 ủy viên. GS. TS. Lê Gia Vinh: Chủ tịch Hội; GS.TS. Hoàng Văn Lương: Phó chủ tịch thường trực; PGS.TS. Phạm Đăng Diệu; PGS.TS. Nguyễn Văn Huy; PGS.TS. Ngô Thị Quỳnh Lan; PGS.TS. Nguyễn Hữu Nhân: Phó chủ tịch Hội, PGS.TS. Nguyễn Duy Bắc: Tổng thư ký Hội; PGS.TS. Ngô Xuân Khoa; PGS.TS. Nguyễn Khang Sơn: Phó Tổng thư ký Hội
+ Báo cáo khoa học tại Đại hội: Có 10 báo cáo khoa học về các lĩnh vực nghiên cứu hình thái răng, nhân trắc-dinh dưỡng, giải phẫu hình ảnh, công nghệ phôi, di truyền y học, giải phẫu ứng dụng trong phẫu thuật tạo hình và chấn thương chỉnh hình…
Đại hội XI đã thông qua được điều lệ Hội sửa đổi và được Bộ Nội vụ phê duyệt đồng thời đã thảo luận, đóng góp ý kiến cho mẫu logo của Hội để thông qua vào kỳ họp Ban chấp hành tháng 8/2015 và đăng ký sử dụng.
3. HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC KỸ THUẬT
- Hội nghị và sinh hoạt khoa học
+ Từ ngày thành lập (năm 1967), hàng năm Hội tổ chức thường xuyên và khá đều đặn môi năm 1-2 lần Hội nghị khoa học toàn quốc và nhiều buổi sinh hoạt khoa học tại các Chi hội về các lĩnh vực nghiên cứu của chuyên ngành Hình thái học: Giải phẫu người, giải phẫu mỹ thuật, giải phẫu ứng dụng ngoại khoa, nhân trắc học, nhân chủng-khảo cổ học-dân tộc học, di truyền y học, mô phôi thai học, công nghệ phôi, siêu cấu trúc, y học thể dục thể thao…
+ Ngoài ra, các hội viên của Hội thường xuyên tham dự và báo cáo tại nhiều Hội nghị, Hội thảo khoa học trong nước và quốc tế về các chuyên ngành liên quan như: Ngoại khoa, chấn thương-chỉnh hình, phẫu thuật tạo hình, nhân chủng- khảo cổ học, di truyền y học, mô phôi học…
+ Trong thời gian gần đây, Hội đã tổ chức Hội nghị khoa học Hình thái học toàn quốc thường niên như Hội nghị tại Trường ĐH Thái Nguyên (10/2013), Tại ĐH Y Dược Cần Thơ (11/2014), Trường ĐH Y Dược Hải Phòng (8/2015), ĐH Buôn Mê Thuật (2016), Bỉm Sơn- Thanh Hóa (2017), Đại học Y Huế (2018), Hà Giang (2019) và Bệnh viện Đa khoa tỉnh Khánh Hòa (2022).
-
Tham gia đào tạo cán bộ khoa học chuyên ngành
+ Cùng với các trường đại học và cao đẳng, Hội hình thái học có những đóng góp tích cực và hiệu quả trong việc đào tạo các cán bộ khoa học là những hội viên của Hội và các hội chuyên ngành liên quan. Tính đến năm 2015, đã có hơn 50 hội viên bảo vệ thành công luận án tiến sĩ và nhiều hội viên bảo vệ thành công luận văn thạc sĩ, BSCKII, BSNT có sự hướng dẫn, giúp đỡ của Hội Hình thái học.
+ Các nhà khoa học của Hội cũng đã tham gia hướng dẫn, giúp đỡ hoặc đào tạo. chấm luận án tiến sĩ cho các nghiên cứu sinh của các chuyên ngành liên quan.
4. HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN BÁO CHÍ
– Tạp chí Hình thái học của Hội ra đời ngay sau năm thành lập Hội (1967), được xuất bản đều đặn 2 số/năm cho tới năm 1985 thì bị gián đoạn do những yếu tố khách quan. Năm 1991, tạp chí được phục hồi, ấn hành đều đặn, theo đúng quy cách, là tài liệu tham khảo tốt cho cán bộ khoa học chuyên ngành và các chuyên ngành liên quan. Tuy vậy, tạp chí cũng chỉ tồn tại đến hết năm 2001 thì lại gặp những khó khăn khách quan và chủ quan nên phải tạm thời dừng xuất bản.
– Tạp chí Hình thái học của Hội ra đời ngay sau năm thành lập Hội (1967), được xuất bản đều đặn 2 số/năm cho tới năm 1985 thì bị gián đoạn do những yếu tố khách quan. Năm 1991, tạp chí được phục hồi, ấn hành đều đặn, theo đúng quy cách, là tài liệu tham khảo tốt cho cán bộ khoa học chuyên ngành và các chuyên ngành liên quan. Tuy vậy, tạp chí cũng chỉ tồn tại đến hết năm 2001 thì lại gặp những khó khăn khách quan và chủ quan nên phải tạm thời dừng xuất bản.
– Hội cũng đã in được 8 tập kỷ yếu (tính đến năm 2015) tóm tắt các đề tài nghiên cứu được báo cáo tại các Hội nghị khoa học chuyên ngành Hình thái học.
– Ngoài ra, các hội viên tích cực viết bài đăng trên các tạp chí trong nước (Y học Việt Nam, Y học thực hành, Ngoại khoa, Phẫu thuật tạo hình, Y Dược học Quân sự, Nghiên cứu Y học, Revue Medicine…) và quốc tế.
– Liên tục trong nhiều năm gần đây, Hội đã xuất bản 8 số tập san chuyên đề Hình thái học trên tạp chí Y học Việt Nam và Y dược học Quân sự với nhiều bài báo khoa học nghiên cứu có ý nghĩa trong thực hành lâm sàng bao gồm các chuyên ngành như giải phẫu học, mô học và di truyền, mô phôi và ứng dụng lâm sàng, ngoại khoa, phẫu thuật tạo hình- chấn thương chỉnh hình, di truyền học, nam học, nhân trắc học, răng hàm mặt …
5. HOẠT ĐỘNG ĐỐI NGOẠI
– Các hội viên của Hội có nhiều quan hệ hợp tác khoa học- kỹ thuật với các nhà khoa học nước ngoài (Hoa Kỳ, Pháp, Đức, Italia, Canada, Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, Singapore, Thái Lan…) tham dự và báo cáo tại nhiều hội nghị khoa học quốc tế và được mời giảng tại một số trường đại học ở nước ngoài.
– Việc trao đổi thông tin và kỹ thuật với các tổ chức và cá nhân nhà khoa học nước ngoài cũng được tiến hành thường xuyên. Tuy vậy, hoạt động đối ngoại vẫn theo con đường chính quyền, do những khó khăn khách quan và chủ quan, Hội Hình thái học vẫn chưa có mối quan hệ quốc tế theo danh nghĩa của tổ chức Hội.
6. TỰ ĐÁNH GIÁ
Hội Hình thái học Việt Nam là một Hội khoa học tập trung cán bộ của nhiều ngành khác nhau trên cả nước thuộc lĩnh vực giảng dạy, nghiên cứu hình thái học và ứng dụng trong lâm sàng. Vì vậy, Hội có nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít khó khăn trong quá trình xây dựng, trưởng thành và phát triển. Trong hơn 50 năm qua (1967-2022), Hội đã có nhiều cán bộ khoa học đạt trình độ cao về hình thái học, đã đóng góp đáng kể cho sự nghiệp phát triển y học nói chung và hình thái học nói riêng của nước nhà. Giáo sư Đỗ Xuân Hợp, người sáng lập và vị Chủ tịch đầu tiên của Hội đã được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học và Kỹ thuật đợt đầu tiên (1966) và tên của Giáo sư đã được đặt cho một đường phố tại các thành phố Hà Nội, Huế và TP. Hồ Chí Minh.
Tuy nhiên, do điều kiện lịch sử và hoàn cảnh khách quan nên hoạt động của Hội hình thái học có giai đoạn phát triển mạnh mẽ, có giai đoạn ngưng trệ lẻ tẻ. Trong thời gian gần đây, hoạt động của Hội đã có những dấu hiệu khởi sắc, hứa hẹn bước vào giai đoạn mới, Hội Hình thái học sẽ cố gắng ổn định tổ chức, củng cố và đẩy mạnh các hoạt động khoa học và công nghệ, tư vấn, phản biện xã hội, tăng cường công tác xuất bản báo chí, mở rộng quan hệ hợp tác trong nước và quốc tế, phát triển Hội ngày càng lớn mạnh, xứng đáng là một Hội thành viên trong mái nhà chung của đại gia đình Tổng hội Y học Việt Nam.